Hoe kan ik de checklist met signalen gebruiken?
De checklist is eenvoudig in gebruik. Er staan 10 signalen op om al dan niet aan te vinken. Als je bij een kleuter een of meer signalen moet aanduiden, kan je dat signaal best de nodige aandacht geven. De signalen op de checklist verwijzen door naar meer informatie en tips op de website. De checklist is een manier om extra alert te zijn bij de voorbereiding op lezen en een eerste weg naar informatie. Je kan hem zowel individueel als op klasniveau gebruiken.
Hoe is de checklist met signalen tot stand gekomen?
Factoren die in de praktijk vaak ervaren worden als signalerend werden getoetst aan de hand van een steekproef van internationale en Nederlandstalige artikels. Het betrof geen systematische review in de strikte zin, maar een gedetailleerde check van de signalen op basis van deze steekproef. Een signaal werd aangenomen als het in verschillende artikels op een eenduidige manier vermeld werd. Tot de tien overgebleven signalen behoren zowel signalen die typerend zijn voor dyslexie als signalen die meer algemeen in verband worden gebracht met een minder vlotte leesontwikkeling. Verder gaven verschillende experten, betrokkenen van het werkveld en studenten feedback op zowel inhoud als gebruiksvriendelijkheid.
Hoe moet ik het resultaat van de checklist met signalen interpreteren?
Een kleuter met een of meer van deze signalen heeft meer kans op een moeilijke leesstart of om later leesproblemen te ontwikkelen dan een kleuter zonder deze signalen. Een kleuter met signalen zal echter niet per definitie leesproblemen vertonen. We kunnen ook niet uitsluiten dat een kleuter zonder signalen geen leesmoeilijkheden zal ondervinden. De signalen zijn op zich onvoldoende om met zekerheid te voorspellen of een kleuter leesproblemen krijgt en of een intensieve aanpak nodig is. Het kan voor een kleuter wel een belangrijk verschil betekenen of extra aandacht aan een signaal gegeven wordt of niet.
Waarop zijn de cijfers bij ‘Wist je dat…’ gebaseerd?
In december 2016 peilden we via een online bevraging naar de kennis van leraren over signalen voor mogelijke leesproblemen en hun attitude ten opzichte van signalering en interventie. De cijfers bij ‘Wist je dat…’ zijn gebaseerd op de antwoorden van 308 Vlaamse leraren uit de derde kleuterklas.
Wat was de aanleiding van dit project?
We zijn bezorgd over het dalende leesniveau in het basisonderwijs en om kinderen met leesproblemen. Uit de literatuur rond leesproblemen weten we al langer dat het voorkomen van leesproblemen effectiever is dan het remediëren ervan. In de resultaten van een bevraging van kleuterleerkrachten (december, 2016; N = 308) en logopedisten (februari 2019; N = 297) zagen we dat de kennis en attitude ten opzichte van kinderen met meer risico op latere leesproblemen in het algemeen nog beter kon. We zagen ook dat meer kennis over ‘risicolezers’ leraren aanzet tot meer signalering en interventie. We besloten om daarom in te zetten op het informeren van leraren en alle betrokkenen bij de leesontwikkeling van een kind.
Waar vind ik de campagneposter?
De campagneposter kan je hier downloaden. De fysieke versie is een A2-poster. Verzendingen op vraag kunnen we niet verzorgen. Na een seintje (zie contact) kunnen we wel een of meerdere posters klaarleggen aan het onthaal van volgende campussen van Thomas More:
- Campus Sint-Andries, Sint-Andriesstraat 2, 2000 Antwerpen
- Campus Sanderus, Molenstraat 8, 2018 Antwerpen
- Campus Kruidtuin, Lange Ridderstraat 44, 2800 Mechelen
Je kan de poster vanaf eind november 2022 ook verkrijgen bij docAtlas:
- Documentatiecentrum Atlas Antwerpen, Carnotstraat 110, 2060 Antwerpen
- Documentatiecentrum Atlas Turnhout, Warandestraat 42, 2300 Turnhout
Hoe kan ik helpen met het verspreiden van de campagne?
De poster en checklist kan je downloaden, afdrukken en kopiëren. De websitelink kan je gemakkelijk delen. De inhoud van de website kan verder een inspiratiebron zijn voor eigen concrete adviezen of invullingen. Wanneer je iets wil overnemen van de teksten over de signalen, raadpleeg je best de oorspronkelijke bron. Wanneer je meer algemeen wil verwijzen, kan je dit als volgt doen: Thomas More (2022). Naam webpagina. Geraadpleegd op [datum] van fit-voor-lezen.thomasmore.be OF Thomas More (2022). Fit-voor-lezen. Geraadpleegd op [datum] van fit-voor-lezen.thomasmore.be
De illustraties van de campagne mogen niet in eigen media gebruikt worden. Ze zijn auteursrechtelijk beschermd en kunnen enkel gebruikt worden mits duidelijke link naar de campagne, expliciete goedkeuring van en afspraken met de illustratoren (Jacques & Lise).
In hoeverre had de sensibiliseringscampagne al effect?
Een rechtstreeks effect van de campagne is moeilijk aan te tonen. We beschikken wel over onderstaande gegevens:
Van maart 2019 t.e.m. augustus 2021 kende de website 11 599 gebruikers. Van september 2021 t.e.m. september 2022 waren er nog 3496 bezoekers. De aanvullingen van na september 2022 (aanbevelingen, materiaalbesprekingen en infofiches) kunnen het bezoekersaantal nog verhogen.
Bij een evaluatie van de campagne in 2020 (deel 2019) geeft 20% van de deelnemende leraren (19/94) aan om van de campagne gehoord te hebben. Bij logopedisten is de campagne beter gekend: 70,7% kent de campagne (65/92).
We herhaalden de oorspronkelijke bevraging naar kennis en attitude over risicosignalen in november 2020. Uit die bevraging blijkt een significant verbetering in de kennis en attitude van kleuterleerkrachten (N = 549) tussen december 2016 en november 2020. Wat betreft de logopedisten (N = 172) blijkt er een significante verbetering voor de attitude tussen februari 2019 en november 2020, maar niet op vlak van kennis.
In de bevraging geeft 67,5% van de kleuterleerkrachten aan dat ze risicolezers nu vroeger opsporen dan een paar jaar geleden. Bij logopedisten is dat 84,6%. Deze evoluties kunnen uiteraard niet alleen toegeschreven worden aan Fit-voor-Lezen. 1,80% van de kleuterleerkrachten zegt meer kennis te hebben door Fit-voor-Lezen. Bij de logopedisten is dat 26,2%.
Uit de evaluatie van de campagne kunnen we daarnaast volgende conclusies trekken:
- Het effectieve gebruik van de tools lijkt lager dan het sensibiliserend effect ervan.
- De campagne lijkt er vooral toe bij te dragen dat preventie van leesproblemen meer besproken wordt tussen actoren.
Waarop zijn de aanbevelingen en materiaalbesprekingen gebaseerd?
We deden eerst een systematisch literatuuronderzoek o.b.v. zoektermen. We zochten naar meta-analyses, systematische en narratieve reviews. De artikels moesten informatie bevatten over: aanpak of begeleiding m.b.t. voorbereidend lezen bij kleuters, met name bij kinderen van 4 tot 6 jaar. Er volgde een stapsgewijs selectieproces en een thematische analyse.
Uit de geselecteerde artikels haalden we letterlijke inzichten/conclusies/aanbevelingen van de auteurs. We groepeerden de citaten eerst volgens thema’s en vervolgens per inzicht. Uiteindelijk volgde per thema een synthese waarbij rekening gehouden werd met de bewijskracht van de inzichten (bv. de conclusies uit een meta-analyse wogen zwaarder door). We verwoordden deze syntheses toegankelijk en concreet in de ‘Presentatie aanbevelingen’. In de ‘Checklist aanbevelingen’ zetten we ze nog eens kort op een rijtje. De aanbevelingen vormden de basis voor de materiaalbesprekingen.
Vind ik alle bestaande materialen voor voorbereidend lezen bij ‘Materialen’?
We bespraken een vijftigtal materialen of onderdelen, wat een greep is uit het volledige aanbod. De besprekingen geven geen waardeoordeel, maar ze bieden inspiratie en illustreren onze aanbevelingen. Het overzicht in Librarika bevat besprekingen van materialen die tijdens de projectjaren aanwezig waren bij onze partner docAtlas.
Je kan de ‘Checklist aanbevelingen’ gebruiken om op een gelijkaardige manier bij andere of nieuwe materialen stil te staan.
DocAtlas doet geregeld nieuwe aankopen. Tijdens het project deelden we ook suggesties met elkaar. Via hun website kan je de recentste aanwinsten en thematische selectielijsten volgen.